atex چیست؟ گواهینامه ضدانفجار ATEX (اتکس) یک استاندارد اروپایی است که بهترین روش‌ها و رویه‌های ایمنی را برای حفاظت از محصولاتی که قابلیت ایجاد یک محیط انفجار را دارد، مشخص کرده و در قالب سرتیفیکیت به برخی محصولات تعلق می‌گیرد.

ما در ادامه این مطلب قصد بررسی کامل گواهینامه atex را داریم و انواع آن را خواهیم گفت؛ پس با پیگاس همراه باشید تا بگوییم گواهینامه atex چیست.

معرفی استاندارد اتکس (ATEX) 

• ATEX 95  که به عنوان دستورالعمل برای صنایع و محیط‌های خطرناک تولید شده است.
• ATEX 37 که برای محیط کارمندان در صنایع و محیط‌های پرخطر طراحی و تولید شده است.

به طور کلی، این گواهینامه برای تجهیزات ضد انفجار و محصولاتی صادر می‌شود که توانایی ایجاد انفجار در محیط‌های خطرناک را دارند.

استاندارد atex به چه معنا است؟

ATEX مخفف عبارت Atmosphères Explosibles (اتمسفر انفجاری) است که به معنی محیط‌های قابل انفجار است. استاندارد ATEX برای ایمنی محل کار در برابر خطرات انفجار، معادن، پالایشگاه‌ها، کارگاه‌های صنعتی و غیره طراحی شده است. همانطور که اشاره شد این استاندارد در دو بخش ATEX Directive 2014/34/EU و ATEX Workplace Directive 1999/92/EC پوشش داده شده است. در واقع استفاده از تجهیزات مورد تایید اتکس برای محافظت در برابر انفجارهای مرتبط با تجهیزات مهم می باشد. قابل ذکر است که این تجهیزات باید الزامات فنی برای استفاده در مناطق مختلف (زون‌ها) را دارا بوده و با استانداردهای اتکس مطابقت داشته باشد.

3 گروه اصلی تجهیزات گواهینامه ATEX – اتکس

گواهینامه اتکس به 3 گروه تقسیم بندی می شود:

1. استفاده از تجهیزات گروه ۱ در ATEX  مختص به مناطق تاسیسات سطحی، مناطق زیرزمینی معادن و مناطقی که توسط بخار و یا گرد و غبار قابل احتراق در معرض خطر هستند، می باشد.
2. گروه دوم از طبقه بندی سرتیفیکیت atex برای استفاده در مناطقی می باشد که، اتمسفر انفجاری در اثر گاز، بخار، مه یا مخلوط هوا و گرد و غبار ممکن است گاهی اوقات رخ دهد. نمونه هایی از این تجهیزات شامل: کارخانه های شیمیایی، صنعت نفت و گاز، حوزه داروسازی و ماشین آلات در صنعت صنایع غذایی می باشد.
3. تجهیزات گروه سوم اتکس شامل حال تجهیزاتی است که مختص به مناطقی است که در آنجا احتمال رخ دادن اتمسفر انفجاری در حال عادی، بعید است و می بایست سطح حفاظتی طبیعی را تضمین کند. این لوازم و تجهیزات در مکان هایی مانند: انبار، اطراف ایستگاه تخلیه زباله و کارخانه های رنگ سازی بیشتر رویت می شود.

مقررات ATEX (اتکس) شامل چه مواردی است؟

دو دستورالعمل اروپایی، مقررات atex را تشکیل می‌دهند. این دستورالعمل‌ها حداقل استانداردهای مربوط به محیط‌های انفجاری را برای کارفرمایان و تولیدکنندگان تعیین کرده است:

دستورالعمل 99/92/EC یا ATEX 137

کارفرمایان موظف هستند ارزیابی خطرات انفجار را انجام دهند و اقدامات لازم را برای حذف یا کاهش این خطرات را به عمل آورند؛ این ارزیابی‌ها عبارتند از:

• ارزیابی خطرات انفجار در سایت
• طبقه بندی مناطق خطرناک و ارائه علائم
• انجام اقدامات پیشگیرانه فنی و سازمانی
• رعایت معیارهای انتخاب تجهیزات

دستورالعمل 2014/34/EU یا ATEX 95

مسئولیت‌های سازندگان تجهیزات برای استفاده در مناطق اتکس. این مسئولیت‌ها شامل:

• الزامات مربوط به تجهیزات و سیستم های حفاظتی در نظر گرفته شده برای استفاده در جوهای انفجاری (مانند آشکارسازهای گاز)
• الزامات مربوط به وسایل ایمنی و وسایل کنترلی که برای استفاده در خارج از اتمسفرهای بالقوه انفجاری در نظر گرفته شده.
• طبقه بندی گروه‌های تجهیزات به دسته‌ها.
• الزامات ضروری ایمنی مربوط به طراحی و ساخت تجهیزات یا سیستم‌ها.

نکته! برای مطابقت با دستورالعمل ATEX تجهیزات موارد زیر را در نظر بگیرید:

1. داشتن علامت CE
2. داشتن گواهینامه‌های لازم برای مناطق خطرناک
3. رعایت یک استاندارد شناخته شده، به عنوان مثال EN 60079-29-1:2007 برای آشکارسازهای گازهای قابل اشتعال می باشد.

تعریف گواهینامه اتکس

شرکت‌هایی که در زمینه محصولات نسبتاً پیچیده و قابل انفجار فعالیت دارند باید به تهیه گواهینامه اتکس فکر کنند، زیرا عدم رعایت این استاندارد می‌تواند به بروز حوادث و انفجارها منجر شود که بسیار خطرناک است و می‌تواند خسارات جانی و مالی بسیاری را در بر داشته باشد.

اتحادیه اروپا اجبار کرده است که رعایت ATEX در هر جایی که یک اتمسفر انفجاری وجود دارد برای ایمن نگه داشتن کارگران و یا محیط ضروری می باشد. این محیط ها با داشتن سه مورد زیر مشخص می‌شوند:

• هوا
• یک منبع احتراق
• یکی از 3 ماده: گاز قابل اشتعال، مه یا بخار و گرد و غبار قابل احتراق

محصولاتی که گواهینامه ATEX را دریافت کرده‌اند دارای نشان رسمی  «EX» هستند که نشان می‌دهد در محیط‌های انفجاری ایمن هستند. دستگاه‌های ایمنی که غیر از  ATEX/IECEx در مناطق خطرناک استفاده می‌شوند می‌توانند یک منبع احتراق باشند، بنابراین بسیار مهم است که تجهیزات دارای گواهی ATEX/IECEx باشند.

فرق بین گواهینامه ATEX و گواهینامه IECEX

تفاوت اصلی به مکان جغرافیایی بر می‌گردد. گواهینامه ATEX  مختص اتحادیه اروپا است، در حالی که گواهینامه IECEx در مناطق دیگر نیز پذیرفته می‌شود. محصولات ATEX و IECEx به دسته‌های مختلف گروه‌بندی می‌شوند. در ادامه یکسری اصطلاحات در رابطه با ایمنی تجهیزات ضد انفجار و... را می توانید مشاهده نمایید؛ در واقع این کلمات می توانند در یافتن اطلاعات فنی یک محصول شما را راهنمایی کنند.

زون بندی‌ اتکس ATEX 

 مناطق پرخطر با وجود فراوانی مواد منفجره در محیط تعریف می شوند. به همین علت برای آسان تر شدن کار، این مناطق را تقسیم بندی یه به اصطلاح زون بندی می کنند. منطقه های 0، 1 و 2 به طور ویژه برای اتمسفرهای دارای گاز، بخار و مه پرخطر هستند.

• منطقه 0 - مخلوط های انفجاری به طور مداوم وجود دارند. تجهیزات رده 1 مورد نیاز است.
• منطقه 1 - مخلوط های انفجاری به طور متناوب وجود دارند. تجهیزات رده 2 یا 1 مورد نیاز است.
• منطقه 2 - مخلوط های منفجره به طور غیر طبیعی یا به ندرت وجود دارند. تجهیزات دسته 3، 2 یا 1 مورد نیاز است.

در قسمت بالاتر مطلب"3 گروه اصلی تجهیزات گواهینامه ATEX" به دسته بندی تجهیزات اتکس اشاره شد؛ در ادامه نیز در عکس درج شده می توانید زون بندی را بهتر درک کنید.

مناطق 20، 21 و 22 مناطقی هستند که در آن ابرهای گرد و غبار ممکن است وجود داشته باشد.

• منطقه 20 - مخلوط های انفجاری به طور مداوم در هوا وجود دارد. تجهیزات رده 1 مورد نیاز است.
• منطقه 21 - مخلوط های انفجاری به طور متناوب در هوا وجود دارد. تجهیزات رده 2 یا 1 مورد نیاز است.
• منطقه 22 - مخلوط های منفجره به طور غیر طبیعی یا به ندرت در هوا وجود دارد. تجهیزات دسته 3، 2 یا 1 مورد نیاز است.

پس این موضوع واضح است که داشتن گواهینامه اتکس چقدر اهمیت داشته و رعایت اتکس می تواند برای اطمینان از ایمنی پرسنل، اموال و تجهیزات در اتمسفر انفجاری ضروری باشد. گواهینامه atex برای محصولاتی اعمال و استفاده می شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در معرض خطرات انفجار یا حریق قرار دارند، به عنوان مثال در محیط‌های نفت و گاز، معادن و دیگر صنایع پرخطر. مهم تر از همه داشتن استاندارد اتکس می تواند باعث افزایش اعتماد مشتریان و بازار مناسب برای فروش محصول در داخل و خارج باشد و همه این موارد موجب موفقیت یک کمپانی می شود.