دتکتور حرارتی یا آشکارساز حرارتی

دتکتور حرارتی که با نام‌های دیگری مثل آشکارساز حرارتی یا هیت دتکتور (heat detector) نیز شناخته می‌شود از جمله مهم‌ترین تجهیزات اعلام حریق است که برای فضاهای مستعد حریق باید نصب شود. اصطلاحی وجود دارد به نام لوزی آتش که بیانگر آیتم‌هایی است که برای آتش ضروری است. این آیتم‌ها شامل چهار چیز مختلف می‌شود که عبارتند از: مواد سوختنی، اکسیژن یا هوا، حرارت و فعل و انفعالات شیمیایی. یکی از عوامل شناسایی حریق، حرارت است برای همین از انواع دتکتور حرارتی استفاده می‌کنند تا با بالا رفتن دمای محیط، نسبت به خطر، هشدار دهد. در ادامه ضمن بررسی این تجهیزات، قیمت دتکتور حرارتی را نیز بررسی خواهیم کرد.

نحوه عملکرد دتکتور حرارتی

این تجهیزات مجهز به یک محفظه است که داخل آن دو رشته فلزی به اسم بی متال وجود دارد. بی متال‌ها تجهیزاتی با دو رشته فلز ناهمجنس که ضریب یا درجه انبساط آن‌ها باهم متفاوت است. یک طرف این دو رشته، به هم متصل است اما دو سر دیگر از هم جدا هستند. وقتی حرارت افزایش یابد یک رشته بی متال که ضریب حرارتی مشخصی دارد، خم شده و با اتصال به رشته دیگر، کانتکت برقرار شده و آشکار ساز حرارتی فعال می‌شود. با فعال شدن دتکتور حرارتی، میزان افزایش حرارت به پنل یا PLC انتقال منتقل شده و دستورات لازمی که از پیش برنامه ریزی شده توسط پنل اجرا می‌شود. این دستورات می‌تواند شامل مواردی مثل به صدا درآمدن انواع آژیرفلاشرهای ضدانفجار، چراغ‌ها هشدار ضدانفجار و غیره باشد که همگی جزئی از سیستم اعلام و اطفاء حریق می‌باشند.

محل نصب دتکتور حرارتی

حتما شما هم تجربه کرده‌اید که وقتی در خانه از یک نردبان بالا می‌روید هرچه به سقف نزدیک‌تر می‌شوید، حرارت بیشتری را احساس می‌کنید، علت آن سبک بودن هوای گرم است که در بالا قرار می‌گیرد. به همین دلایل، دتکتور حرارتی اعلام حریق در سقف محیط‌های مستعد انفجار و حریق نصب می‌شود.

کاربردهای دتکتور حرارتی

از دتکتورهای حرارتی یا آشکارساز حرارتی برای هرجایی که احتمال آتش سوزی در آن بالقوه است می‌توان استفاده کرد، از فضاهای معمولی گرفته مثل آشپزخانه‌های بزرگ، پارکینگ‌ها و غیره تا فضاهای صنعتی مثل صنایع نفت و گاز که خطرات بالقوه بیشتری وجود دارد و همچنین پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، صنایع مرتبط با حوزه‌های CNG و غیره. برای محیط‌های مثل صنایع نفت و گازی و پتروشیمی‌های باید از دتکتور حرارتی ضد انفجار استفاده کرد. دتکتور حرارتی ضد انفجار علاوه بر دقت بالایی که در تشخیص میزان حرارت دارند، به گونه‌ای ساخته شده‌اند که در برابر انفجار نیز مقاوم بوده و خود به عنوان یکی از عوامل انفجاری عمل نمی‌کنند. آشکارساز حرارتی ضد انفجار معمولا از آلیاژهایی مثل استنلیس استیل ساخته شده و تمام فضای داخلی آن به وسیله مواد مخصوصی آب‌بندی شده و امکان ورود گازها و غیره در آن وجود ندارد؛ به اینگونه دتکتورها، دتکتور حرارتی صنعتی نیز گفته می‌شود.

درجه حرارتی انواع هیت دتکتور، بین 57 تا 65 درجه سانتیگراد بوده و همانگونه که گفتیم محل نصب آن‌ها در سقف محیط است.

انواع دتکتور حرارتی

این تجهیزات انواع مختلفی دارند که عبارتند از:

• دتکتور حرارتی ثابت
• دتکتور حرارتی افزایشی

دتکتور حرارتی ثابت

دتکتور حرارتی ثابت با نام‌های دیگری همچون آشکارساز حرارتی ثابت یا دتکتور حرارتی دما ثابت نیز در بازار شناخته می‌شود. همانگونه که از نام آن پیداست، این دتکتور روی یک حرارت مشخصی کالیبره شده است و وقتی حرارت محیط به آن درجه برسد، دتکتور فعال شده و هشدارهای لازم را به پی ال سی ارسال می‌کند. از جمله ویژگی‌های دتکتور حرارتی ثابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مجهز به فیوز ذوب شونده هستند
• دارای فلزهای بی متال هستند
• با پایین آمدن حرارت، دوباره به حالت اولیه باز می‌گردند
• معمولا روی دمای 57 درجه ساخته می‌شوند

دتکتور حرارتی افزایشی

دتکتور حرارتی افزایشی یا دتکتور حرارتی نرخ افزایشی، نوع دیگری از این تجهیزات است که فرآیند پیچیده‌تر و دقیق‌تری برای سنس کردن حرارت دارد. این دتکتور دارای سه نوع مقاومت است:

1. یکی داخل محیط نصب شده و ارتباط مستقیمی با دمای داخلی دارد
2. یکی دورتر از محیط نصب می‌شود
3. یک مقاومت نیز از نوع ثابت نصب می‌شود

مکانیسم عمل این نوع دتکتور به این شکل است که اختلاف دمای دو مقاومت داخلی و بیرونی با هم سنجیده شده و اگر اختلاف در نقطه خطر باشد، دتکتور عمل کرده و هشدار می‌دهد. در این فرآیند دو عامل مهم است که عبارتند از:

• زمان تغییرات و اختلافات دمایی 
• میزان تغییرات و اختلافات دمایی

مثلا اگر اختلاف دمای دو مقاومت (ایکس مقدار) در مدت زمان (10 ثانیه) باشد، دتکتور حرارتی افزایشی، فعال می‌شود، این مقادیر با توجه به نوع دتکتور متفاوت بوده و قابل تنظیم است. ناگفته نماند که این مدل آشکارساز حرارتی با عنوان دتکتور حرارتی هوشمند هم شناخته می‌شود. گفتنی است شکل ظاهری متداول انواع این دتکتورها به صورت میله ای است به همین خاطر به آن‌ها دتکتور حرارتی میله ای نیز می‌گویند. 

قیمت دتکتور حرارتی

دتکتور حرارتی قیمت های متفاوتی دارد و این تفاوت به خاطر شرکت سازنده، کشور سازنده، نوع دتکتور، درجه حرارت آن، متعارف یا هوشمند بودن آن، ثابت یا افزایشی بودن آن و مواردی از این قبیل است. به عنوان مثال قیمت دتکتور حرارتی اعلام حریق مدل ثابت و افزایشی با هم متفاوت است و نوع دوم گرانتر است. در همین راستا قیمت دتکتور حرارتی متعارف و هوشمند نیز متغیر است.

از آنجایی که کیفیت این تجهیزات روی حساسیت و سنس کردن دما بسیار اهمیت دارد، بنابراین فاکتور ابتدایی برای خرید دتکتور حرارتی نباید قیمت باشد.